این محله جزء محلات سنی نشین اصفهان و از نعمتی خانه ها بوده است. در این ناحیه، کلیسایی وجود داشت که گویا به فرمان و حمایت شاه عباس کبیر برای اوگوستن های پرتغالی ساخته شد (جابری انصاری، 1378: 54).
این محله پیش از اینکه خانقاه و مدفن شاه علاءالدین محمد معروف به شهشهانی، از عرفا و اقطاب بنام آن زمان در آن بنا شود، ظاهراً به همان نام طوقچی یا حسینیه (حسینیان) خوانده میشد و جزء آن محله بود اما پس از آنکه شاه علاءالدین محمد که عرفا او را شاهِ شاهان میخواندند در آنجا توطن کرد، به تدریج به نام او شهرت و انتساب یافت و کم کم رو به توسعه گذاشت و از محلات بزرگ اصفهان شد.
محله ی شاه شاهان در اوائل قرن 14 بر محله ی طوقچی برتری داشت و کدخدای شهشهان، کدخدایی طوقچی را نیز عهده دار بود. از اماکن تاریخی واقع در این محل، حسینیه ی شهشهان، مدفن شاه علاءالدین است که مورد توجه باستانشناسان است (رفیعی مهرآبادی، 1352: 237).
علاءالدین محمد پس از مدتها اقامت در اصفهان و افاضه به مردم، طرف توجه مردم و بالاخص مورد علاقه ی نواده ی امیرتیمور، سلطان محمد بایسنقر، حکمران فارس و عراق بود. هنگامی که سلطان محمد علیه حکومت هرات و سلطنت جد خود میرزا شاهرخ بن تیمور قیام کرد، شاهرخ به قصد سرکوبی او به عراق لشکر کشید و سلطان محمد بدون آنکه با لشکر شاهرخ مواجه شود، از شیراز به لرستان رفت. شاهرخ پس از ورود به اصفهان، جمعی از سادات و اکابر و علمای اصفهان را به اتهام یاری سلطان محمد توقیف و تبعید کرد. از آن جمله، شاه علاءالدین محمد را دستگیر و به شهر ساوه تبعید کرد و به اغوا و تحریک گوهرشاد خاتون زوجه ی خود، در رمضان سال850 آن سیدجلیل القدر و افضل الدین ترکه و عده ای دیگر را مصلوب کرد.
شاهرخ هشتاد روز پس از این واقعه، در شهر ری درگذشت و سلطان محمد، به اصفهان بازگشت و به پاس احترام به شاه علاءالدین محمد که جان خود را در راه او از دست داده بود، نعش وی را با احترام به اصفهان منتقل کرد و درحسینیه و خانقاه خود سید، مدفون نمود و بر آرامگاه او بقعه ی فعلی شهشهان بنا شد (هنرفر،1350: 333).
در ضلع جنوبی خیابان ابن سینا، نرسیده به فلکه ی باباقاسم، پس از گذشتن از مسجد صفا به فضایی میرسیم که در ضلع غربی آن، مدرسه و بقعه ی شاه علاءالدین محمد قراردارد. خاندان او یکی از خاندانهای اصیل و نجیب و محترم اصفهان است که به اصالت و صحت نسب معروفند. مدفونین در بقعه ی شهشهان:
1- خانم سلطان: وی ظاهراً دختر شاه عباس کبیر است که به نام خان آغابیگم خوانده میشده است. وی نسبت به تعمیر بقعه در سال 1013 اقدام کرده است.
2- آقا حسین شهشهانی فرزند آقا سید محمد صدرالواعظین. وی مستشار دیوان عالی کشور و از قضات محترم و پاکدامن بود و در طول خدمت، استانداری مازندران، کفالت وزارت دادگستری، کفالت وزارت کشور و ریاست اداره ی ثبت اسناد کشور را برعهده داشت. احیای قریه ی اصفهانک که موقوفه ی بقعه ی شهشهان است، از کارهای اوست. وی زمانی که برای مداوا به ژنو رفته بود فوت کرد و جنازه اش را به اصفهان منتقل کردند و در بقعه ی شهشهان دفن کردند (مهدوی، 1384: 281 - 279).
رجالی که از این ناحیه اند عبارتند از:
1- سلطان النقبا و برهان النجبا شاه علاءالدین که نسبش به حضرت علی(ع) می رسید.
2- سید محمدبن عبدالصمد حسینی مدرس شهشهانی (1287 ه.ق) از شاگردان صاحب ریاض المسائل.
3- سید ابوالحسن شهشهانی (1259 ه.ق) از اعلام و افاضل اصفهان.
4- میر محمدعلیبن میر عبدالصمد حسینی شهشهانی (1265 ه.ق) از علما و فضلا.
5- میرزا عبدالوهاببن محمدامین شهشهانی (1271 ه.ق) از علما و فضلا و ریاضیدانان و مؤلف بحرالجواهر در سیاق.
6- ضیاءالدین شهشهانی (1304) از خوشنویسان خط نستعلیق.
7- میرزا عبدالغفارخان از مؤسسان فرهنگ جدید در اصفهان و مؤسس مدرسه ی شرف از مدارس جدید در اصفهان.
8- میرزا ابوالقاسم لشکرنویس.
9- حاج سید حسین بن یحیی حسینی شهشهانی از علما (1340 ه.ش).
10- حاج میرزا هادی مستوفی.
11- میرزا ابوتراب مستوفی شهشهانی (رفیعی مهرآبادی، 1352: 238 و 237).
منزل مشیرالملک فاطمی از کارگزاران معتبر دستگاه ظل السلطان نیز در این محله بوده است (رک: جابری انصاری، 1378: 169). مسجد صفا نزدیک بقعه ی شهشهان، در سال 1289 توسط میرزا محمدعلی گلستانه مستوفی ساخته شد و میرزا آقاجان پرتو شاعر اصفهانی، تاریخ آن را در کتیبه ی سردر مسجد مورخ 1290 ه.ق، چنین آورده است:
بنا شد چو این مسجد باصفا ز پرتو به تاریخ آن شد سؤال
|
|
به عون خداوند رکن و حطیم بگفتا لساعیه فوز عظیم |
(هنرفر، 1350: 793).
«جابری انصاری در این مورد، لطیفه ای به شرح زیر نقل کرده است: مرحوم میرزا محمدعلی، بانی مسجد صفا، گوژپشت بود و احدب را عوام، قوزی گویند؛ لذا آن مرحوم، به میرزا محمدعلی قوزی معروف شده. این مسجد را که ساخت، میرزا آقاخان پرتو شاعر اصفهانی، تاریخش را چنین آورد: بگفتا لساعیه فوز عظیم. پدر بنده، پهلوی نقطه ی فای فوز، نقطه ی دیگری گذارده بود و بالنتیجه مردم چنین خواندند: بگفتا لساعیه قوز عظیم. این مطلب به گوش مرحوم میرزا محمدعلی گلستانه رسیده بود و گفته بود حاج میرزاعلی هم، قوزی روی قوز ما گذاشت» (همان؛ به نقل از تاریخ اصفهان و ری جابری انصاری، 293).
منبع: رصدخانه فرهنگي اجتماعي اصفهان. (1395). شناسنامه فرهنگي اجتماعي محلات شهر اصفهان، فاز اول. اصفهان: انتشارات سازمان فرهنگي تفريحي شهرداري اصفهان.
ابنیه های تاریخی محله شهشهان :
1.امامزاده عبدالله : خیابان ابن سینا 2.امامزاده سه تن : خیابان ابن سینا 3.میدان امام علی علیه السلام : خیابان ولیعصر(عج) 4.مسجد آقانور : خیابان ابن سینا 5.مسجد صفا : خیابان ابن سینا 6.بازار ریسمان و سرای خیار : خیابان عبدالرزاق 7.بازار مجلسی : خیابان علامه مجلسی 8.بازار دردشت : خیابان ابن سینا 9.بازارچه حاج محمد جعفر آباده ای : خیابان عبدالرزاق 10.بازارچه قاضی : خیابان ابن سینا 11.مدرسه ابن سینا (مدرسه علایی) : خیابان ابن سینا 12.مدرسه نظامیه : خیابان ابن سینا 13.مدرسه امامیه (باباقاسم) : خیابان علامه مجلسی 14.مدرسه شفیعیه دردشت : خیابان ابن سینا 15.مدرسه خالصیه : خیابان عبد الرزاق 16.مدرسه حکیمیه (کاسه گران) : میدان امام علی علیه السلام 17.خانه امام جمعه (سلطان العلما) : پشت مسجد جامع 18.خانه امین : ضلع شمالی خیابان عبدالرزاق 19.خانه جواهری (خانه صنایع دستی) : خیابان ابن سینا 20.خانه قدسی : خیابان عبدالرزاق 21.خانه قزوینی ها (حاج حسین غفوری) : خیابان ابن سینا 22.خانه کد خدایی : خیابان ابن سینا 23.خانه کهکشان : خیابان ابن سینا 24.خانه لباف (مشیرفاطمی) : خیابان علامه مجلسی 25.خانه نیلفروشان : خیابان ابن سینا 26.خانه هریتاش : خیابان ابن سینا 27.حمام شیخ بهایی : بازار مسجد جامع - بازار شیخ بهایی 28.حمام شاه علی : میدان عتیق 29.حمام وزیر : خیابان ابن سینا 30.حمام دردشت (آغامومن) : خیابان ابن سینا 31.حمام قاضی : خیابان ابن سینا 32.بقعه بابا قاسم : خیابان علامه مجلسی 33.گنبد سلطان بخت آغا و دومنار دردشت : خیابان ابن سینا 34.بقعه شاه علاءالدین محمد : خیابان ابن سینا 35.بقعه علامه مجلسی : خیابان علامه مجلسی - بازار علامه مجلسی 36.خانه ایروانی : خیابان ابن سینا 37.بازار شیخ بهایی : محوطه اطراف میدان امام علی علیه السلام 38.خانه اژه ای : ضلع شرقی میدان امام علی علیه السلام 39.موزه سرای خیار : ضلع شمالی میدان امام علی علیه السلام